Hemşirelik Uygulamaları nedeni ile açılan ceza davalarının büyük çoğunluğu kasten işlenen suçlar değil, tedbirsizlik, dikkatsizlik, ihmalkarlık, mesleki deneyimsizlik sonucu işlenen taksirli suçlardır. Bu nedenledir ki, hemşirelerin meslek içi eğitim kalitesinin artırılması ve hemşirelerin eylemlerinin muhtemel hukuki ve cezai sonuçları hakkında bilgilendirilmesi, hemşireyi koruyacağı gibi, insan sağlığının korunmasına da katkıda bulunacaktır. Hemşirelerin, yasal sorumluluklarını, yasa, tüzük ve yönetmelikleri bilmeleri, kendilerini korumak için fayda sağlayacaktır. 

Hemşirelik Kanununda yapılan değişiklikler ile hemşireliğin bağımsız rollerinin, zamanla desteklendiği ve bu bağlamda sorumluluklarının artırıldığı görülür. Hemşirelik Kanunu 4. Maddesinde, önceden hekimin verdiği tetkik ve tedavilerin yapılması hemşirelerin esas görevini oluştururken, artık bunun yanında hastanın bakımı ve bu bakımın yapılmasında hemşirelik girişimi ve tanılama sürecinde belirlenen bakımın planlanması ve denetlenmesi hemşirelerin bağımsız rolleri arasında yer almıştır . Böylece hemşireler, kendi girişimleri ile karşılanabilecek sağlık ihtiyaçlarını planlamak ve yürütmekle yükümlü hale gelmiştir. Önceden hemşirelerin kendilerine ait böyle bir değerlendirme yapma ve planlama görevleri bulunmazken, hemşirelik sağlık alanının diğer profesyonel meslek üyeleri arasında özellikle hekimler karşısında ayrı ve bağımsız bir yere oturmuştur. Bir hemşire hekim yardımcısı değil, aynı zamanda kendi bağımsız görevleri olan profesyonel bir meslek sahibidir.

Bir hemşirenin görevini ifa ederken, neden olduğu zararın tazmininin gerekip gerekmediğinin belirlenmesinde temel kıstas, gerçekleştirilen görevde hemşirenin bağımsız rolünün olup olmadığının tespitidir. Hemşirelik Kanunu madde 4’de hemşirenin bağımsız rolleri olduğu gibi, hekime bağlı olarak yapması gereken görevleri de vardır. Bunun için hemşirelerin hekime bağlı olarak ya da ondan bağımsız olarak yapabilecekleri işlerin belirlenmesi; hukuki sorumluluklarının, zararın kim veya kimler tarafından karşılanacağının ve kimin ceza sorumluluğu taşıyacağının belirlenmesini sağlar.

Yargıya İntikal Etmiş Hemşirelikle İlgili Durumlar

1-Hekim Orderlarına Uymama ile İlgili Durumlar: Hemşirelerin tedaviyi uygulamaktan doğrudan sorumlu olmaları nedeniyle hekim istemlerini uygularken, uygun prosedürlere göre yazılıp yazılmadığını kontrol etmelidir. İstem açık ve anlaşılır şekilde yazılmış mı, hekim imza ve kaşesi mevcut mu, saat ve tarihi, uygulanacak doz net bir şekilde ifade edilmiş mi kontrol edilmeli, uygunsuz istemler hekime bildirilip düzeltilmeden tahmin ile uygulanmamalıdır. Sözlü istem ilk 24 saatte mutlaka yazılı hale getirilmeli ve hemşire gözlemine tarih, saat ve istemi yapan doktorun adı ve soyadı yazılmalıdır. İstemlerin yapıldığına dair hemşirelerin kullandığı formlara, uygun ve okunaklı şekilde tarih, saat, yapılış şekli ve hemşirenin adı soyadı yazılarak kayıt edilmelidir

2-İlaç Uygulama  ve Yanlış İlaç ve Yanlış Doz Hataları:İlaç hataları, ilaçların hazırlanması, dozunun hesaplanması ve uygulanması sırasında ortaya çıkmaktadır. Hemşirenin tecrübesiz ve bilgisiz olması ya da bir şey olmaz düşüncesi ile hareket etmesi, bu hataların oluşmasına neden olmaktadır. Kadın doğum hemşireliğinde gebe hastaların her ilacı kullanamaması ve doz hesaplamalarının da özellikle dikkat gerektirmesi, bu alanda çalışan hemşirelerin sorumluluğunu daha da artırmaktadır. Özellikle Doğum Acil servisine enjeksiyon için başvuran hastaların, ilacın uygulanması konusunda ısrarcı hatta kavgacı olmaları, ilacın reçetesini unutma yada sürekli yaptırdığı için hemşirenin reçeteyi sorgulamaması gibi durumlarda ilacı uygulaması halinde, meydana gelen zararın tanziminde hemşire sorumlu olmalıdır.

3-Hatalı ya da Uygunsuz Malzeme Kullanımı ; Hemşireler, bulundukları serviste kullanılan malzemelerin tam, eksiksiz ve çalışır durumda olmasını sağlamalı, ayrıca günlük kontrolleri yaparak eksikleri gidermelidir.

4-Hastanın Vücudunda Cisim Unutulması ve Malzeme Sayımı Hataları :Ameliyat esnasında hastanın içinde yabancı cisim unutulması sık karşılaşılan hatalardan biridir. Kadın Doğum hastalarında kanama kontrolü yada var olan kanamanın durdurulması için ameliyat yada müdahale sonrası koyulan tamponlar unutulabilmektedir. Bunun önlenmesi için çalışan hemşirenin bütün kullanılan malzemelerin kaydının doğru ve eksiksiz bir şekilde tutması gerekir

5-Hastanın Takibinin Yetersiz Olması: Yetersiz takip nedeni ile meydana gelen hataları önlemek için, doktor tarafından istenen izlem sıklığı açık ve net bir şekilde belirtilmiş olmalıdır, Hekim istemine uygun bir şekilde takibi yapılmalı ve kayıt altına alınmalıdır. Kayıtta tüm izlenen bulgular tam ve eksiksiz olarak, saat ve tarih belirtilerek yazılmalıdır. Örneğin doğum eylemi başlamış bir hastanın rahim kasılmalarının, bebeğin kalp atışları ve hareketlerinin NST ile takibi doktorun istemine binaen yapılmalı, değişiklikler ve önemli durumlar derhal doktora bildirilmeli

6-Hastanın Düşmesi:

Hastanelerde düşme sonucu yaralanmalar çok sık olarak yaşanmakta ve buna bağlı olarak yargıya intikal eden olaylar meydana gelmektedir. Hastanın beden ve akıl sağlığındaki değişimler, ortamın yabancı olması, engelli olma, yaşlılık, vücut bütünlüğünün bozulması, hastanın ameliyat olması ve anestezi alması ve hamile olan hastalarda vücut ağırlık merkezinin değişmesine bağlı motor refleklerde yavaşlama gibi nedenler düşme riskini artırmaktadır. Hastanın ameliyat sonrası yardımsız kalkmaya çalışması, akıl sağlığındaki bozukluklar, epilepsi yada senkop geçirilmesi başlıca düşme nedenleri arasındadır

7-Kan Transfüzyon Hataları : Bütün hemşireler uzmanlıkları ya da çalıştıkları alanlar ne olursa olsun kan transfüzyonu gerektiren durumlarla karşılaşmaktadır. Son derece dikkat gerektiren ve riskli bir tedavi olan kan transfüzyonu, bilgili olmayı ve dikkatli çalışmayı gerektiren bir uygulamadır. Verilecek kan gurubunun hastanınki ile aynı olması ve verilme sırasında hastanın yakından takibi çok önemlidir. Çünkü kan gurubu aynı olsa dahi alerjik semptomlar oluşması muhtemeldir. Bu nedenle sağlık ekibinden iki kişinin kontrolü ile verilmesi gerekir. Hastanın takibinin yakından ve dikkatli yapılması ve en önemlisi ise kayıtlarının eksiksiz ve düzgün tutulması hemşireleri hukuki olarak oluşabilecek sorumluluk gerektiren durumlardan korur. İlimizde meydana gelen bir doğum hastasına yanlış kan uygulanmasında mahkeme TCK 257 ye göre hemşireye ceza vermiştir.

8-Enfeksiyonu Önleyici Uygulamalara Dikkat Etmeme : Enfeksiyonu önleyici uygulamalar; asepsi kurallarına dikkat etme, el yıkama, enfeksiyon şüphesi olan hastaların izole edilmesi, yatak takımlarının ve hastane ortam temizliğinin kurallara uygun şekilde yaptırılması, uygunsuzlukların tespiti ve bildirilmesi, hastalara enfeksiyondan korunma eğitimlerinin verilmesi sayılabilir. Kadın doğum hemşireleri aynı zamanda annenin ve bebeğin bakımını da üstlendiklerinden bu kuralların titizlikle yerine getirilmesi gerekir. Hasta ile temastan önce ve sonra mutlaka eller yıkanmalıdır. Yıkama talimatına uygun yıkanması da mikroorganizmaların uzaklaştırılması açısından önemlidir.

9-Adli Vaka Bildirimi Hataları :Adli vakaların hastane polisi ve idareye zamanında bildirilmesi çok önemlidir. Özellikle Doğum Acil de çalışan hemşireler tecavüz ve kadına şiddet eylemleri ile sık karşılaşmaktadırlar. Ayrıca resmi nikahı olmayan çocuk anneler toplumuzda çok fazla görülmektedir. Bunların ilgili makama yazılı olarak bildiriminin yapılması gerekir.Son günlerde İstanbul Küçükçekmece’de Kamu Hastanesinde yaşanan 18 yaş altı gebeliklerin bildirilmemem suçu buna örnektir.

10-Çocuğun Soybağını Değiştirme: Türk Ceza Kanunu doğrudan kadın doğum hemşiresini ilgilendiren bir suç tipi düzenlemiştir. TCK 231. Madde “(1) Bir çocuğun soybağını değiştiren veya gizleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.(2) Özen yükümlülüğüne aykırı davranarak, sağlık kurumundaki bir çocuğun başka bir çocukla karışmasına neden olan kişi, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” hükmünü içermektedir. Bu bizim bebek karıştırma dediğimiz suçtur.