Özel Gaziantep Sevgi Hastanesi Doktorlarından Kalp ve Damar Cerrahi Uzmanı Opr. Dr.İhsan ALUR  

KAROTİS ARTER HASTALIĞI (KAH) VE İNME hakkında  okuyucularımızı bilgilendirdi.

Karotis arter nedir?

Boynumuzun sağ ve sol tarafnda bulunan ve kalpten beynimize oksijenleşmiş kan taşıyan atar damarlara (arter) karotis arter (Türkçe adı ile ‘şah damarı’) adı verilir. Karotis arter internal (iç) ve eksternal(dış) olmak üzere iki dala ayrılır. Eksternal dal; yüz, boyun bölgesi ve saçlı deriyi kanlandırır. Sağ ve sol internal (iç) karotis arterler ise beyine oksijenlenmiş kanı taşıyan dört ana damardan ikisini oluştur. Diğer iki damar ise kollara giden sağ vesol subklavian arterlerin dalı olan    ‘vertebral arterler’dir. İşte KAH, bu damarların (karotis arter) iç kısmında  (intima) plak adı verilen oksitlenmiş yağ ve kalsiyum birikiminin neden olduğu daralma (stenoz) veya tıkanması( oklüzyon) sonucu oluşan bir hastalıktır (bakınız şekil 1).

Arterlerin iç kısmında plak oluşumuna tıp dilinde ‘ateroskleroz’ (damar kireçlenmesi) denir. Plak oluşumu zamanla arterlerde sertliğe ve daralmaya neden olur(bakınız şekil 2a). Bunun sonucunda oksijenden zengin kan beyine veya vücuttaki diğer organlara ulaşamaz. Bu duruma tıp   dilinde iskemi (bir organa kan gitmemesi) denir. Örneğin koroner arterlerde (kalbi besleyen damarlar) plak gelişirse kalp krizine, karotis arterlerde plak gelişirse inmeye (felç)  neden olabilir. Karotis arterlerin içinde plaktan başka pıhtı da oluşabilir veya damar duvarında çatlama ve yırtılma meydana gelebilir.Ve bu bölgeye (plak) trombosit adı verilen pıhtılaşmayı sağlayan kan hücrelerinin yapışmasına ve karotis arterlerin kısmen ya da tamamen tıkanmasıyla sonuçlanabilir (bakınız şekil 2b). Ayrıca  bu plaktan kopan kireç parçaları veya kan pıhtıları (trombüs) kan yoluyla beynin daha uzak bölgelerdeki küçük damarları tıkayabilir ve inmeye yol açabilir. KAH ileri derecede daralma ya da tıkanma ortaya çıkana kadar belirti vermeyebilir. Hatta bazı hastalarda inme hastalığın ilk bulgusu olabilir.

İnme, vücudun bir bölümünde devinim ve duyumun (canlılığın) yok olması olarak tanımlanılır. Ve genellikle beyin için kullanılır. İnme dünyada kalp hastalığı ve kanserden sonra üçüncü en önemli ölüm nedenidir. İnmenin en önemli nedeni ise KAH’na bağlı iskemik inmedir. İnmenin diğer önemli bir nedeni kalp kaynaklı beyin damarlarına pıhtı atması veya beyin kanamasına bağlı hemorajik (kanlı) inmedir. KAH’nın oluşumna katkıda bulunan risk faktörleri başlıca iki gruba ayrılır: 

1- Değiştirilebilir risk faktörleri 

2- Değiştirilemez risk faktörleri.

Değiştirilebilir risk faktörleri: Tütün ve tütün ürünleri kullanımı , kanda yüksek miktarda yağ (trigliserit) ve kolesterol düzeyleri, yüksek kan basıncı (hiper tansiyon), insülin direnci veya diyabete bağlı yüksek kan şekeri düzeyi.

İnsülin direnci: Vücudun kendi ürettiği insülini uygun bir şekilde kullanamamasıdır. İnsülin kandaki şekerin  kullanılacağı hücrelere taşınmasını sağlayan bir hormondur. İnsülin direnci diyabete  (şeker hastalığı) yol açabilir.

Diyabet: Bu hastalıkta kanda şeker düzeyi yüksek seyreder çünkü vücut ya yeterince insülin üretemez. Ya da üretilen insülin hücreler  tarafından uygun şekilde kullanılamaz. 

Değiştirilemeyen risk faktörleri : İleri yaş, erkek cinsiyet , doğuştan pıhtılaşma bozuklukları, bazı romatolojik hastalıklar.

İleri Yaş : Yaşlanmayla birlikte KAH riski artmaktadır. 50-59 yaş arası yetişkinlerde %1 kadarında karotis arterlerde ciddi plak oluşumu görülürken bu oran 80-89 yaş grubunda %10’lara varmaktadır. 75 yaş altında erkeklerde daha sıklıkla KAH görülmesine karşın, 75 yaş sonrasında kadınlarda görülme sıklığı daha fazladır.

KAH’da görülen semptomlar: vüdun bir yarısında bazen yüz bölgesinide içine alan çeşitli derecelerde güç kaybı ve/veya his kaybı , konuşma ve anlama güçlüğü, bir ya da her iki gözde ani görme kaybı veya görme keskinliğinde azalma, baş dönmesi/denge bozukluğu, sebebi bulunamayan ani başlayan şiddetli baş ağrısı. Bazen çok kısa süreli olabilen bu semptomlar ileride oluşabilecek ağır bir inmenin işareti olabileceğinden mutlaka bir sağlık kuruluşuna baş vurulmalıdır. 

KAH’ın tanısı, hastanın kliniği, semptom ve bulguları ile başlar genellikle renkli dopler ultasonla tanı konulur. Eğer operasyon veya endovasküler bir girişim planlanırsa konvansiyonel veya bilgisayarlı tomografi anjiyografi görüntüleme  yapılır. Karotis darlığına sebep olan lezyonun yeri, uzunluğu, karakteri belirlenir. Ve hastaya en uygun girişim yapılır.

Bu kadar ciddi sonuçları olan bu hastalığın erken tanısı ve müdahalesi çok önemlidir. Tedavi edilmediği takdirde hastanın ölümüne, felç kalmasına, iş ve sosyal hayatının olumsuz etkilenmesine neden olacağı için bu konuda toplumun farkındalığının arttırılması gerekmektedir. Hekimlere düşen rol ise bu hastalık için risk faktörü taşıyan hastaları detaylı incelemek muayene etmek ve gerekli tetkikleri doğru zamanada ve doğru şekilde yapıp tanıyı koymaktır.

HABER : Kemal KÖKTEN